Vijfde voortgangsrapportage Kwartiermakers naar de Tweede Kamer

In het algemene beeld over de sector gaan de Kwartiermakers in op twee incidenten bij twee Big 4-kantoren: de boete van EY en de te onderzoeken examenfraude bij KPMG. Volgens de Kwartiermakers onderschrijven deze incidenten de noodzaak tot een heroriëntatie op de geheimhoudingsplicht van accountants én de noodzakelijke herziening van het onderwijssysteem.

Herziening opleiding in brede zin

Volgens de Kwartiermakers is het noodzakelijk dat niet alleen de inhoud van de opleiding wordt bekeken, maar ook de governance van het stelsel (van bachelor tot en met permanente educatie). 

De Vries en Fonteijn stellen voor een expertgroep te benoemen die voor november van dit jaar moet komen met voorstellen. Herijking van de opleiding kan niet zonder een gedragen visie op het beroepsprofiel van de accountant van de toekomst. Aangezien de NBA verantwoordelijk is voor het beroepsprofiel, zal in gezamenlijkheid worden gewerkt aan de herziening.

SRA ondersteunt het voorstel, mede vanuit het oogpunt om de aantrekkelijkheid van het beroep, en de instroom en het behoud van collega’s te waarborgen. Van belang vinden we wel dat het mkb-perspectief, met oog voor de gemengde praktijk inclusief de certificerende bevoegdheid, nadrukkelijk wordt meegenomen en geborgd in de herijking.  

In control statement

De minister en Kwartiermakers schetsen (nogmaals) het belang dat alle partijen in de keten verantwoordelijkheid nemen voor de integrale kwaliteit. In dat kader verwijzen zij naar de gewenste invoering van een verklaring omtrent de risicobeheersing (VOR) of in control statement. Inmiddels blijkt dat de invoering van zo’n verklaring niet gekoppeld kan worden aan de Corporate Governance Code. Onder leiding van VNO-NCW zal nu in maart 2023 met betrokken partijen bekeken worden hoe verdere stappen gezet kunnen worden op dit thema.

Advies Raad van State

De Kwartiermakers geven in de rapportage aan dat zij zich op bepaalde punten niet kunnen vinden in het advies van de Raad van State (RvS) aan de minister. Zo gaan de Kwartiermakers in op de volgens de Raad relevante vraag naar het effect van nog meer regels voor een al zo gereguleerde sector. De RvS verwijst daarbij naar de opmerking die de commissie toekomst accountancysector (Cta) in haar eindrapport noteerde: 

"Het risico bestaat desondanks dat er, ondanks significante verbeteringen in de kwaliteit van de wettelijke controle, maatschappelijke onvrede blijft bestaan en er om die reden steeds nieuwe maatregelen worden genomen in de verwachting (of hoop) dat ‘het probleem’ dan wel opgelost wordt. Dat kan leiden tot een neerwaartse spiraal. De regels vermenigvuldigen zich en het aanzien van het beroep devalueert, wat weer leidt tot nieuwe problemen. Het is de uitdaging om enerzijds maatregelen te nemen om de kwaliteit duurzaam te verbeteren, maar anderzijds een einde te maken aan deze neerwaartse spiraal."

Neerwaartse spiraal doorbreken

De RvS mist in (de toelichting bij) het wetsvoorstel een doordenking van de gevolgen van weer nieuwe regels in een reeds vergaand gereguleerde sector en van de implicaties hiervan voor de vormen van vertrouwen die nodig zijn in de sector. Een dergelijke doordenking zou tevens gepaard moeten gaan met een visie op de sector als zodanig, mede in het licht van de arbeidsmarkttekorten die ook hier spelen. Daarmee wordt ook recht gedaan aan de citeertitel van het wetsvoorstel ‘Wet toekomst accountancysector’.

De Kwartiermakers merken op dat opnieuw overgaan tot visievorming, een stap terug in de tijd zou betekenen. Bovendien menen de Kwartiermakers dat de noodzaak van de voorgenomen maatregelen breed wordt onderkend door alle stakeholders. De minister geeft aan het advies van de Raad van State te bestuderen. Daarna zal zij het wetsvoorstel rond de zomer indienen bij de Tweede Kamer.

Cultuur

Naast de hoopgevende initiatieven en positieve geluiden schetsen de Kwartiermakers een beeld van een sector die nog veel werk te doen heeft op het gebied van cultuur. De sector blijft volgens De Vries en Fonteijn afwachtend en verschuilt zich achter belemmeringen van wet- en regelgeving. De Kwartiermakers blijven het onderwerp agenderen. Zij willen in 2023 over het thema in gesprek gaan met kleinere accountantsorganisaties. Hiervoor zullen ook SRA-leden benaderd kunnen worden.

Daarnaast heeft SRA de Kwartiermakers naar aanleiding van de SRA-Cultuurdag van december 2022, uitgenodigd voor een ‘werkbezoek’. Tijdens dit overleg zullen we de kwartiermakers meer inzicht geven in de wijze waarop SRA-kantoren vanaf 2016 gewerkt hebben aan een duurzame kwaliteitsgerichte cultuur. Dat heeft onder meer geresulteerd in een aantoonbare verschuiving van resultaatgerichte naar mensgerichte organisaties. 

Innovatie

Naast een rapportage van de stand van zaken over de onderzoeken rond de structuurmodellen en het thema fraude en continuïteit, besteden de Kwartiermakers ook aandacht aan het thema innovatie.

De Vries en Fonteijn constateren op basis van gesprekken en publicaties dat de toepassing van data science nog moeizaam tot stand komt. Daarbij verwijzen zij naar het NBA-rapport ‘Data science in de praktijk; bevindingen, conclusies en aanbevelingen voor de mkb-accountant’ (augustus 2022). 

De focus van het onderzoek waarop dit rapport is gebaseerd, ligt echter (zie onderstaande piramide) op kantoren in de categorieën A, B, C en een deel van D. Deze kantoren zijn vooral actief in de samenstelpraktijk. Zij bedienen een grote groep ondernemers die werkzaam zijn als zzp’er of een onderneming hebben, die kwalificeert als micro- of kleinbedrijf. Dit zijn niet de (inmiddels 240) kantoren die op basis van een Wta-vergunning wettelijke controles verrichten: de categorieën E t/m I.

Het rapport doet dan ook geen uitspraak over de stand van zaken bij accountantsorganisaties die opereren in het controleplichtige mkb.

Ook SRA vindt dat het thema innovatie (naast de vele andere maatregelen en thema’s die al op de agenda staan) nadrukkelijker aandacht behoeft. Tegelijkertijd vinden we de conclusie van de Kwartiermakers dat het onderzoek aansluit bij hun beeld van de hele sector te kort door de bocht. Die uitspraak doet de kantoren opererend in het wettelijke controledomein geen recht. Een conclusie over de toepassing van data science in dit segment kan pas getrokken worden op basis van data, na onderzoek bij deze kantoren.

Meer lezen?

• Vijfde voortgangsrapportage Kwartiermakers (PDF)
• Aanbiedingsbrief minister van Financiën bij vijfde voortgangsrapportage (PDF)
• Raad van State: aanpassing wetsvoorstel toekomst accountancysector nodig