SRA reageert op NBA greenpaper Moraal versus wet

De NBA (subcommissie Ethiek van het Adviescollege Beroepsreglementering) bracht een discussiestuk uit over morele dilemma’s van controlerend accountants bij hun dagelijkse praktijkoefening, dat aanzet moet geven tot een debat. De reacties daarop dienen als input de vervolgpublicatie, een white paper waarin conclusies worden getrokken en concrete aanbevelingen worden gedaan aan het accountantsberoep.

SRA reageert

Morele dilemma’s zijn reëel onderdeel van het accountantsberoep. Alleen al om die reden verdienen ze alle aandacht. In de vorm van een continu debat, elkaar als professionals spiegels voorhoudend en onderwerpen bespreekbaar makend. SRA kan daarom in de kern niets op de discussie en (de handvatten in) de greenpaper tegen hebben. Wel hebben wij bezwaren tegen de aanvliegroute naar het gewenste debat: het onderzoek, de voorbeelden en de uitvraag zelf.

Alle accountants

De kaders van het moreel ethisch handelen van de accountant staan in de beroepseed en de fundamentele beginselen (VGBA). De term ‘publiek of algemeen belang’ staat daarin ook genoemd, geldend voor alle accountants. Als de NBA iets wilt betekenen voor accountants op dit vlak, dan zou dat wat ons betreft moeten gelden voor alle accountants, en niet alleen voor controlerend accountants. 

Slijpsteen

Daarnaast heeft SRA een aantal vragen en stellingen neergelegd bij de NBA, waarvan we denken dat zij de gedachtenvorming en de discussie binnen het beroep kunnen scherpen. Zoals:

• Kun je moraliteit in een document vatten?
• Wie bepaalt die grens van ethisch en onethisch gedrag? Komt dat voort uit ‘de publieke waarden’? Wat zijn dan ‘de publieke waarden’? Bestaan ‘de publieke waarden’? Wanneer we onderwerpen als ‘het coronabeleid’ of ‘de gouden koets’ nemen, dan kunnen we zovele perspectieven, waarden en oplossingen ontleden. Publieke waarden zijn nooit compleet, je kunt nooit volledig zijn en er bestaat altijd vrijheid van interpretatie. Bovendien kent elk tijdsgewricht andere waarden, het zijn schuivende panelen. De publieke opinie kent daarbij bovendien allerlei tegenstellingen. Hoe gaan we daar mee om?
• Het (denk)proces om te komen tot een antwoord op een dilemma waarvoor de accountant staat, is veel belangrijker dan de uitkomst. Neem dat proces (en niet de publieke waarden) als uitgangspunt, waarbij de accountant de Ruit der waarden (zie greenpaper) als instrument kan gebruiken voor meer inzicht. Deze Ruit der waarden kan dienen om het proces richting uitkomst van een dilemma meer tastbaar te maken: de combinatie van persoonlijke, professionele en organisatorische waarden moet (gezamenlijk en in evenwicht), de toetssteen aan de ‘publieke waarden’ (nooit volledig en altijd veranderend onder invloed van tijd) kunnen doorstaan.
• De accountant is niet de moraalridder van de maatschappij. De accountant kan ook niet (juridisch of moreel) verantwoordelijk worden gehouden voor de keuzes die op basis van geldende wet- en regelgeving (een publieke waarde) toegestaan zijn. Bestaat er in dat kader teveel onduidelijkheid over wat gewenst is van accountants, dan ligt de bal in eerste instantie bij de wet- en regelgever en andere normstellers om meer duidelijkheid en grenzen c.q. normen aan te geven.

Lees de reactie van SRA