SRA-Expertgroep CSRD: het probleem voor toetsing, begeleiding en advies bij duurzaamheidsverslaggeving

De eerste bijeenkomst vond plaats op 19 september en richtte zich op de vraag hoe de verantwoordelijkheden rondom toetsing, begeleiding en advies het best gescheiden kunnen worden. Daarnaast werd besproken hoe het proces bij de klant opgestart kan worden, met als beginpunt de opdrachtbevestiging. Onder begeleiding van prof. dr. Dick de Waard en Joke Rigter Msc RA bleek de bijeenkomst zeer waardevol: 80% van de deelnemers gaf een cijfer 8 en 20% een 9. 60% vond dat de bijeenkomst goed aan de verwachtingen voldeed, en 40% zeer goed. Dit illustreert de grote behoefte aan kennis- en ervaringsuitwisseling en het evenwicht tussen halen en brengen bij de deelnemers.

Een deelnemer verwoordde het als volgt: "Het is voor accountants die intensief met dit onderwerp bezig zijn binnen hun kantoor vaak lastig om sparringpartners te vinden. In deze groep zijn die er volop. We lopen allemaal tegen dezelfde vragen en uitdagingen aan en dan is het heel fijn om te horen hoe anderen daarmee omgaan."

Capaciteit en expertisedeling

Er bestaan onder accountants zorgen over de personele capaciteit, zowel binnen hun eigen kantoren als bij klanten. Specifieke knelpunten zijn de beschikbaarheid van voldoende deskundigheid, de kosten van dienstverlening, verwachtingen tussen partijen, de overlap tussen advies en assurance, en het toezicht door de AFM. 

De klant blijft altijd verantwoordelijk voor de verslaggeving, en deze verantwoordelijkheid wordt vastgelegd in de opdrachtbevestiging. Een flexibele verwijzing naar regelgeving kan ruimte laten voor toekomstige wijzigingen. Door vroegtijdige betrokkenheid kan de accountant waardevolle inzichten bieden, al moet men erkennen dat sommige kwesties nog in ontwikkeling zijn, zoals de materialiteitsanalyse.

We gaan beginnen! Waarmee gaan we beginnen?

Er zijn klanten die niet goed weten hoe zij moeten starten, weerstand bieden, of zelfs overwegen hun groottecriteria aan te passen door creatieve boekhouding om CSRD-verplichtingen te ontlopen. Het is dan ook raadzaam om proactief met deze klanten een gesprek te plannen. Dit keukentafelgesprek biedt een goed moment om de betekenis van de CSRD te benadrukken, klein te beginnen, en vragen te stellen over hoe de ondernemer naar duurzaamheid kijkt. Denk aan vragen zoals: hoe verhoudt de visie van de ondernemer zich tot duurzaamheid, zijn er stappen gezet, is er al sprake van stakeholderbetrokkenheid, en is er nagedacht over de materiële thema’s? Dit gesprek kan de ondernemer inzicht geven in de kansen en risico’s die duurzaamheid biedt.

Andere uitkomsten en suggesties

• Organiseer workshops of leerkringen waarin klanten hun ervaringen en inzichten delen en van elkaar leren.
• Bespreek met klanten die terughoudend zijn in samenwerking de consequenties die de regelgeving voor hun onderneming met zich meebrengt, ook al ontbreekt een duidelijke visie of strategie op duurzaamheid.

Wat is goed genoeg?

De implementatie van CSRD vereist dat accountants ervaring opdoen en uitdagingen aangaan op het gebied van stakeholderanalyses. Een cruciale vraag is: richt de accountant zich primair op het proces of de uitkomst? Hoe verkrijgt hij of zij alle benodigde informatie uit de waardeketen? Wat gebeurt er als de klant onderweg een verkeerde keuze maakt? En wat als er een buitenlandse moedermaatschappij bij betrokken is – kan er dan nog steeds een goedkeurende verklaring worden afgegeven? Hoe ga je om met ontbrekende, betrouwbare systemen? Deze onzekerheden roepen ook de vraag op of de accountant door deze complexiteit mogelijk een verhoogd claimrisico loopt. Wat als er sprake is van een kwaliteitsverschil tussen kantoren?

De kwaliteit van het proces blijft essentieel, maar de verantwoordelijkheid van de accountant strekt zich ook uit tot de beoordeling van de uitkomst. Het noteren dat een proces nog niet optimaal is, biedt transparantie, maar vraagt ook om kritische evaluatie van wat mogelijk nog ontbreekt. Om effectief bij te sturen, is het belangrijk dat accountants al in een vroeg stadium van het verslaggevingsproces worden betrokken. Daarnaast kan samenwerking met experts en collega’s cruciaal zijn om een volledig inzicht te krijgen in de keten(s) waarin de klant opereert.

Bij de stakeholderanalyse kan het gebeuren dat bepaalde elementen ontbreken of onvoldoende zijn onderbouwd met data. In dat geval kan de accountant de klant verzoeken om ontbrekende informatie aan te vullen of bepaalde aspecten van de Inhoudelijke Risico-Ontwikkeling (IRO) te herzien. Mocht het niet mogelijk zijn om op korte termijn alle relevante stakeholders te raadplegen, dan kan een tussenoplossing worden geboden. Zo kan de accountant bijvoorbeeld suggesties doen om rapporten van ngo’s of de DMA’s van concurrenten te raadplegen als tijdelijke aanvulling. Vergeet niet dat ook wanneer externe experts betrokken zijn, de accountant een eigen verantwoordelijkheid draagt bij het controleren van de DMA.

Moeten alle accountants ESG-assurance kunnen afgeven?

Een relevante vraag is of alle accountants binnen een kantoor over de vereiste bekwaamheid voor ESG-assurance moeten beschikken. Daarnaast speelt de vraag hoe collega’s hierin meegenomen kunnen worden en welke kosten dit met zich mee zal brengen.

Inzichten en uitkomsten

• Accountantskantoren met meerdere CSRD-plichtige klanten kunnen overwegen om een gespecialiseerd CSRD-team op te zetten.
• Het zal moeilijk zijn om alle CSRD-plichtige klanten bij één accountant te plaatsen, aangezien klanten vaak voorkeuren hebben voor bepaalde accountants.
• Kleine kantoren kunnen veel leren van grotere kantoren door kennisuitwisseling en onderlinge samenwerking te bevorderen.

Toekomstige bijeenkomsten en sparrensessies

De volgende bijeenkomsten staan gepland:

• 11 november 2024 – Onderwerp: Stakeholderassessment en dubbele materialiteit. Hoe stemmen we de controle af met de klant? Welke sectorspecifieke voorbeelden kunnen we delen en hoe wordt de beoordeling ingericht?
• 20 januari 2025 – Onderwerp: Organisatie- en capaciteitsvraagstukken. Hoe zorgen we dat de organisatie klaar is voor CSRD? Subvragen op het gebied van: capaciteit, samenwerking, kwaliteitssysteem.
• 22 mei 2025 – Onderwerp: (beperkte) controle/ beoordeling: hoe gaan we om met de beoordeling van de rapportage. Principle based of een werkprogramma? Indien principle based: op basis waarvan voeren we de dialoog over oordeelsvorming. Hoe beoordelen we de data?

Er zijn nog twee plekken beschikbaar voor deelname; geïnteresseerden kunnen contact opnemen met Leonie Derksen (lderksen@sra.nl). 

Daarnaast vindt op 19 november een sparsessie ESG-strategie plaats voor beleidsbepalers met duurzaamheid in hun portefeuille. Voor deze sessie zijn eveneens nog enkele plaatsen vrij.